فرهنگ در جوامع انسانی در بعد مادی و #معنوی با توجه به کارکرد‌ها و کاربردها، معانی متفاوتی به خود گرفته است. فرهنگ شهروندی مانند سایر عناصر فرهنگ با توجه به موقعیت، کارکرد یا وظیفه اجتماعی که بر آن محول شده، باید بررسی گردد.

در واقع هنگامی که از یک عنصر در فرهنگ یک جامعه در زبان عام صحبت می‌کنیم این مسئله لزوماً نه مثبت است و نه منفی، بلکه بیشتر باید به سازو کار‌ها و شرایط شکل گیری و تحول، زوال و نابودی آن پدیده تأکید کنیم.

پس هنگامی که «صحبت از فرهنگ شهروندی می‌شود بیشتر به نوعی رابطه آن را با سایر پدیده فرهنگی و اجتماعی توجه می‌کنیم. در حالی که در زبان فارسی امروز به اخلاق شهروندی این پدیده استناد می‌شود، یعنی وظایفی که شهروندان در یک شهر نسبت به نهاد‌های اجتماعی و یا سایر شهروندان دارند و یا حداکثر به نوعی حقوق…. در حالی که از نظر ما فرهنگ، پهنه‌های شناختی بسیار گسترده تری را در بر می‌گیرد.

شهروندی یعنی روابط قرار دادی میان آن‌ها می‌تواند این حُسن را در بر داشته باشد، که تعدادی از مردم متوجه مباحث مطرح شده بشوند و بتوانند با توصیه‌های که برای مثال در زمینه‌های اخلاقی یا حتی رعایت حقوق و استفاده درست از فناوری‌ها شهری می‌شود خود را منطبق کند
فرهنگ شهروندی یک کلیت است، زیرا فرهنگ از عناصر مختلف و متعدد تشکیل شده است.

فرهنگ شهروندی یک محصول جمعی است، زیرا فرهنگ توسط جامعه شناخته می شود.

فرهنگ شهروندی تاریخ مند است، زیرا که از نسل های گذشته به نسل های امروزی می رسد.

فرهنگ شهروندی پایدار است، زیرا که عناصر فرهنگ به سختی و در دراز مدت دستخوش تغییر می شوند.

فرهنگ شهروندی یک طیف است، زیرا که این فرهنگ در مقابل بی فرهنگی قرار نمی گیرد بلکه از جنبه های مختلف و درجات متفاوتی برخوردار است.

فرهنگ شهروندی مانند بسیاری دیگر از مواردی که ما از فرهنگ در رابطه با یک موقعیت یا کارکرد و وظیفه اجتماعی صحبت می کنیم، نوعی عمومیت یافتن مفهوم فرهنگ و رایج شدن آن در زبان عام است و لزوما دارای تعریف دقیقی از نقطه نظر فرهنگ شناسی یا علوم اجتماعی نیست.

برای مثال در مشهد شهروندان پشت خط عابرپیاده توقف می‌کنند، و یا دیگر شاهد چیده شدن گل‌ها از بوستان‌های سطح شهر نیستیم! البته راهکار اولی جریمه بود و دومی پاداش!

تبدیل شهرنشین به شهروند، به ویژه در کلان شهری همچون مشهد یکی از راه های حل بحران های شهری به ویژه در بخش های خدمات شهری است و این هدف که در اغلب موارد توسط مدیران شهر به فراموشی سپرده می شد که البته امروز در راس برنامه های مدیریت شهری قرار دارد.

حال اینکه سازمان فرهنگی اجتماعی شهرداری و کمیسیون فرهنگی اجتماعی شورای شهر مشهد در آموزش فرهنگ شهروندی تا چه اندازه موفق بوده‌اند قضاوتش باشد برعهده شهروندان…!

سیدشایان حسینی راد – دبیر سرویس شهری پایگاه خبری تحلیلی افق اندیشان مشهد

🆔: @ofoghandishanmashhad