در راستای بلاتکلیفی طرح نوسازی و بهسازی بافت پیرامونی حرم مطهر رضوی، طبق مصوبه ۱۹ تیر ماه سال ۹۶ شورای عالی معماری و شهرسازی به منظور جلوگیری از تداوم اقدامات مخالف با حفاظت از حیثیت مکان و ارزش‌های ملموس و ناملموس بافت تاریخی – فرهنگی پیرامون حرم مطهر رضوی، از آن تاریخ طرح نوسازی و بهسازی حرم مطهر رضوی مصوب سال ۱۳۸۷ لغو و اجرای آن متوقف شد.
با این حال آبان ماه سال گذشته استاندار خراسان رضوی اعلام کرد که نقشه راه بازسازی بافت پیرامون حرم مطهر رضوی مورد توافق وزارت راه و شهرسازی و شهرداری مشهد قرار گرفته است؛ قرار بود وزارت راه و شهرسازی و شهرداری مشهد به صورت مشترک تا پایان سال (13۹۸) نسبت به تهیه طرح تفصیلی جدید با در نظر گرفتن مبانی شهرسازی و دغدغههای موجود در بافت پیرامون حرم مطهر رضوی اقدام و آن را در شورای عالی شهرسازی و معماری به تصویب برسانند اما شورای عالی شهرسازی خود به صورت مستقیم به این موضوع ورود کرد که نارضایتی شهرداری مشهد را نیز در پی داشت.
تغییرات گسترده در طرح موجود امکانپذیر نیست
پس از این اتفاقات و در میان حواشی ایجاد شده در خصوص طرح بافت پیرامونی حرم مطهر رضوی، وزارت راه و شهرسازی در حال ایجاد تغییرات اساسی در طرح برای لاپوشانی کم کاریهای سالهای اخیر خود است که در این خصوص چند موضوع مهم نادیده گرفته شده است.
اول اینکه تهرانیها خواستار تغییر گسترده طرح هستند در حالی که طرح مذکور با نگاه به صحنها و رواقهای حرم مطهر چیده شده و هر گونه تغییر در شارستانها و رهباغها باعث بهم خوردن این پازل شده و نظم موجود را نیز برهم میزند.
دوم اینکه حذف شارستانها که خود به پارکینگهای اطراف حرم هم تبدیل شده در دراز مدت که زیرگذر حرم مطهر بسته خواهد شد باعث ترافیک در این منطقه شده و قائدتا حذف شارستان یعنی اضافه کردن بار ترافیکی بیشتر به این منطقه.
سوم اینکه تغییرات گسترده باعث توقف بیش از حد و طولانیتر شدن اتمام طرح میشود، طبیعتا اکر اصلاحاتی هم قرار است صورت گیرد باید در خلال انجام طرح باشد تا از آسیب جدی به طرح جلوگیری شود.
در خصوص این طرح قطعا نظر همگان بر حفظ فضاهای مذهبی و تاریخی است و هیچ کس با خراب کردن خانههای تاریخی و مساجد موافق نیست اما باید در نظر داشت که این طرح برای پشتیبانی از 40 میلیون زائری که در افق 1404 پیشبینی شده طراحی شده و اگر این موارد خلل جدی در طرح ایجاد کند میتوان برای آنها جایگزینی مشخص کرد مانند ساخت مساجد بزرگ به جای چند مسجد کوچک که هم اکنون هم در طرح در حال انجام است.
وزارت راه و شهرسازی و منطقه ثامن متهمان اصلی طرح
در طرح منطقه ثامن مشهد قطعا ظلم اصلی به مردم و ساکنین منطقه، تعدادی از سرمایهگذاران و زائرین حرم امام مهربانیها شده است و در این طرح وزارت راه و شهرسازی، شهرداری منطقه ثامن و مسئولین استانی متهمان اصلی هستند در حالی که این متهمین با ابزارهای که در اختیار دارند طوری جلوه داده شده که جای مظلوم و ظالم عوض شده و هر روز به دنبال متهم کردن دیگران هستند در حالی که پیکان اتهام اصلی به سوی خودشان است. مگر میشود اتفاقات این چند ساله شهرداری منطقه ثامن با حمایت وزارت راه و شهرسازی که امضایش پای همه سندهای منطقه وجود دارد را نادیده گرفت؟
مگر غیر از این است که شهرداری منطقه ثامن با اطلاع و حمایت وزرات راه و شهرسازی اقدام به صدور مجوز تجاری برای طبقات منفی یک و مثبت یک و مثبت دو کرده و پول آنها و طبقات اضافی را از سرمایهگذاران اخذ نموده و مشخص نیست سرانجام این پولها چه شده است؟
مگر طرح را وزارت راه و شهرسازی وضع نکرده است؟ مگر خودش به وسیله شرکت عمران سازه و شهرداری ثامن بر روی آن نظارت نمیکرده؟ مگر خودش برای طرح تراز صفر در نظر نگرفته؟ مگر خودش زیر قول خود مبنی بر آوردن 50 درصد هزینه طرح نزده؟ مگر از پول پروانههای صادر شده برای خودش ملک نخریده؟
اما اکنون که کار به اصطلاح به جاهای باریک کشیده است، وزارت راه و شهرسازی به راحتی تهدید میکند که املاک خود در این طرح را میفروشد و از مشهد میرود!! مگر میشود املاکی که با پول مردم و سرمایهگذاران و بدون آوردن حتی یک ریال به طرح خریداری کردید پس از 20 سال با ارزش افزوده ایجاد شده و پول 20 تا 30 هزار میلیارد تومانی مردم مشهد را از این شهر برداشته و به تهران ببرد؟!
چه کسی مسئول پاسخگویی است؟
پس از بررسی دقیق طرح نوسازی بافت پیرامون حرم مطهر، سوالات جدی در این خصوص به ذهن میرسد که شاید پاسخ به آنها بتواند تا حد زیادی مشکلات بوجود آمده در طرح را حل نماید
- چه کسی مانع اجرای طرح مرحوم کازرونی که مورد تایید مقام معظم رهبری و تمامی مدیران عالی استان بوده، شده است؟
- چه کسانی باعث شدند طرحی که قرار بوده 10 ساله اجرا شود هنوز بعد از 25 سال اجرا نشود و چرا با متخلفین طرح از ابتدای طرح تا الان برخورد نشده و نمیشود؟
- انحرافات طرح موسوم به طاش که باعث مشکلات زیادی برای طرح شده چیست و چه کسانی آنها را بوجود آوردهاند؟
- چرا مسئولان استانی در خراسان رضوی اجازه دخالت و تصمیم گیری نهایی در تهران را میدهند؟ مگر میشود با اطلاعات ناقص و بدون در نظر گرفتن ملاحظات استانی در این خصوص تصمیم گرفت؟
- اگر قرار است در استان تصمیمگیری در این خصوص انجام شود چرا نظر نماینده ولی فقیه و تولیت آستان قدس در طرح به عنوان ملاک عمل مورد تایید قرار نمیگیرد؟
- اگر در قیمتگذاری املاک مردم توسط کارشناسان دادگستری تخلفی صورت گرفته چرا با هیچ کدام از آنها و شهرداری منطقه ثامن برخوردی صورت نگرفته و ضررو زیان مردم داده نشده است؟
- چرا در ابتدای طرح وزارت راه و شهرسازی برای کشاندن سرمایهگذاران در این منطقه، سود 35 درصدی را تضمین کرده و حالا پاسخگوی آن نیست؟
- در صورت اینکه از ابتدا هدف فقط نوسازی بافت با کمک ساکنین منطقه بود چرا از سرمایه گذاران داخلی و خارجی دعوت به حضور در منطقه شد؟
- آیا طرح فوق مکانهای عمومی در اختیار زائر و دید به حرم مطهر را افزایش داده است؟
- افرادی مدعی هستند املاک مردم به زور از آنها گرفته شده، اگر اینطور بوده چه کسی این کار را کرده و چرا هنوز این همه ملک در وسط پروژهها تملک نشده است؟
- چرا وزارت راه و شهرسازی پس از سالها متوجه تخلف شهرداری منطقه ثامن در خصوص اخذ پول و صدور مجوز غیر قانونی شده است؟
- طراح و مجری دو قطاع طرح وزارت راه و شهرسازی بوده است، چرا کسی وزرا و مدیران کل این وزارتخانه را مواخذه نمیکند؟
- چرا منتقدین طرح از احداث 30 هزار تخت ارزان قیمتی که به واسطه اجرای کامل این طرح در منطقه برای زائران بوجود می آید سخنی نمیگویند؟
- چرا عادت کردهایم جلوی طرحها را بگیریم و جلو تخلف را نه؟ اگر تخلفی در این طرح انجام شده با متخلفین برخورد کنید نه اینکه جلوی طرح بازسازی حریم مطهر رضوی شده است را بگیرید!
- عدهای در خصوص حفظ اماکن تاریخی اطراف پروژه تاکید دارند در حالی که قدمت تعدادی از آنها زیر 80 سال است و همگی میراث فرهنگی محسوب نمیشوند!
- چرا طرح از سال 96 متوقف شده؟ مگر نه اینکه تمام مدیران ارشد استانی و نمایندگان مجلس در طول این 12 سال ثابت بودند و تغییر آن چنانی انجام نشده، آیا نگاه سیاسی پشت تغییرات طرح است؟
- چه کسی پاسخگوی ناامنی ایجاد شده در این بافت به دلیل خالی ماندن بافت مسکونی از ساکنین و کاهش شدید چشم ناظر در شبانه روز در این منطقه شده است؟
پای منافع عدهای در میان است !!
در بررسی طرح نوسازی اطراف حرم حتما منافع عدهای به خطر افتاده که طرح دچار رکود و توقف شده است. عدهای که شاید زمینهایشان در جایی که مدنظرشان بوده نیفتاده است، یا عدهای که زمینی دارند و میخواهند با قیمت بالاتری آن را به شهرداری بفروشند. انگار حرف حسابشان هم مشخص نیست و خودشان هم نمیدانند چه میخواهند به سر طرح بیاورند و فقط از توقف آن برای پیشبرد اهدافشان سود میبرند.
در انتها بیان این نکته خالی از لطف نیست که اگر موانع از سر راه این طرح برداشته شود و طرح مجددا شروع به اجرا کند حداقل 10 سال زمان میبرد تا طرح نوسازی و بهسازی اطراف حرم به طور کامل انجام شود، پس مسئولان تصمیمگیر لطفا سریعتر جلوی این تاخیر بیش از اندازه را گرفته و قفل بوجود آمده در این پروژه ملی را به نفع زائر و مجاور باز نماید.
محمدرضا زارع برزشی-دکترای مدیریت رسانه
