محله ارگ مشهد
خانه تاریخی پیشه وران یکی از زیباترین بناهایی است که در محله ارگ چشم‌نوازی می‌کند. زمانی یکی از اعیانی‌ترین خانه‌های این منطقه به حساب می‌آمده است. جالب است بدانید که محله ارگ، ورودی شهر مشهد بود و سرسبزی آن به‌دلیل وجود قنات و باغ‌های خوش آب‌وهوا و آب فراوان، زبانزد مردم در قدیم بوده است. درحال‌حاضر هم درختان توت فراوانی در محدوده اطراف خانه تاریخی پیشه وران و در سراسر محله ارگ به چشم می‌خورند که این موضوع را تایید می‌کنند.
محله ارگ محله‌ای کهن است. قلعه ارگ مشهد هم که مکانی برای استقرار شاهان و دروازه ورودی شهر بوده، در آن قرار داشت. این نکته اهمیت منطقه را نشان می‌دهد. متاسفانه از این ارگ باشکوه و باعظمت و محله زیبا و اصیل، تنها چند خانه تاریخی ارزشمند به‌جای مانده که یکی از آن‌ها خانه تاریخی پیشه وران است.
سایر آثار این محدوده به دلایل مختلف مانند گذر زمان یا توسعه و نوسازی‌هایی که برای گسترش شهر در آن به وجود آمده‌اند، تخریب شده‌اند. شما آثار آن را در این محلات قدیمی به خوبی حس می‌کنید.
برای مثال روبه‌روی خانه تاریخی پیشه وران آپارتمانی مدرن ساخته شده که هیچ تناسبی با ویژگی‌های اصیل و تاریخی این بنا و محله ندارد. ممکن است تماشای این مناظر برای شما کمی ناخوشایند باشد که چرا باید در کوچه‌ای با این قدمت، بناهایی نامتقارن و نازیبا که هیچ رنگ‌وبویی از گذشته نبرده‌اند، ساخته شوند؛ اما همین که چشمتان به خانه تاریخی پیشه وران بیفتد همه چیز اطراف خود را فراموش خواهید کرد. برای ورود به آن لحظه‌شماری می‌کنید تا به خانه‌ای پر از صفا و آرامش و یادآور ایام خوش قدیم وارد شوید.
معرفی خانه تاریخی پیشه وران
در لحظه ورود به این خانه متوجه خواهید شد این خانه قدیمی ارزش بازدید را داشته تا برای ساعاتی هم که شده از هیاهوی زندگی شهری دور شوید. در حیاط آن با آرامش عکسی به یادگار بگیرید. کنار حوض زیبایش قصه‌پردازی کنید. از سایه درخت و تلالو نور خورشید که همچون ذرات الماس روی آب می‌درخشند، لذت ببرید و خستگی از تن به‌در کنید.
مطمئن باشید تماشای این فضای خیال‌انگیز و رویایی خالی از لطف نخواهد بود. تمام عناصر موجود در این خانه از سقف و دیوارهای چوبی گرفته تا آجرکاری و کاشی‌کاری‌های دیدنی و وسایل قدیمی مانند چرخ‌های ریسندگی و سماورهایی خاک خورده که در بعضی از اتاق‌های خانه به‌جای مانده‌اند، همه و همه نشان از زندگی می‌دهند که در گذشته در این مکان جریان داشت.
شما می‌توانید عطر و بوی آن‌را با کنار زدن پرده‌های قدیمی پنجره‌های زیبای این خانه، حس کرده و زندگی گذشته مردم شهر مشهد و این محله را در زمان ساخت خانه تصور کنید. این خانه فضایی مناسبی برای برگزاری نشست‌های داستان‌گویی و شاهنامه‌خوانی، نمایش روحوضی و سایر آیین‌های اصیل شهر مشهد دارد. اگر به این مراسم علاقه‌مندید می‌توانید با شهرداری منطقه همکاری کنید و به برگزاری آن‌ها اقدام نمایید. بدو‌ن‌شک با استقبال خوبی روبه‌رو خواهید شد.
تاریخچه خانه تاریخی پیشه وران
سال ساخت خانه تاریخی پیشه وران به دلیل نبودن کتیبه‌ای که بتوان از روی آن تاریخ ساخت را مشاهده کرد، چندان مشخص نیست؛ اما ویژگی‌های معمارانه بنا به اواخر دوره قاجار و پهلوی اول برمی‌گردد. مالک اولیه این خانه آقای غلامحسین پیشه وران بودند که به همراه خانواده خود در این مکان زندگی می‌کردند.
چند سال قبل روحانی مردم‌دوستی به نام آقای مرتضی حسینی این بنا را از مالک اولیه خریدند. ایشان تا مدتی پیش هم در این خانه زندگی می‌کردند. بعد از آن این خانه خاطره‌انگیز در اختیار شهرداری شهر مشهد قرار گرفت.
کاربری اولیه این خانه حیرت‌انگیز مسکونی بود، ولی طبق گفته اهالی قدیمی و اصیل محله، بعدها به‌عنوان حسینیه از این خانه برای برگزاری مراسم مذهبی استفاده می‌شد. پس از اینکه این خانه توسط جناب حسینی خریداری شد، بازسازی‌هایی در این خانه انجام می‌شود که شواهد آن کاملا در بنا مشخص است.
کاربری خانه پیشه وران
شما می‌توانید به‌راحتی بخش‌های جدید بنا را از بخش‌های قدیمی آن تشخیص شود. همچنین قرار بوده که این خانه به‌عنوان موزه کار و پیشه تغییر کاربری پیدا کند و درباره مشاغل مختلف قدیمی شهر مشهد در آن توضیح داده شود. چندی از اشیا و لوازم عتیقه مورد استفاده در این مشاغل هم در خانه پیشه وران به نمایش گذاشته شوند؛ اما در ابتدای این کار سرقت‌هایی در خانه رخ می‌دهد که شهرداری این کاربری را منحل کرده و استفاده عموم از بنا را در آن سال‌ها ممنوع می‌کند.
تا چندی پیش هم اگر به این خانه سرمی‌زدید ممکن بود با جلساتی از سوی شهرداری منطقه در این مکان مواجه شوید. از دیگر کاربری‌هایی که در این بنا وجود داشت، می‌توان به ستاد امور زائران اشاره نمود که برای فعالیت‌های مدیریتی و ارائه خدمات به زائران برای مدت کوتاهی از این خانه استفاده می‌شد.
پس از این تغییر کاربری‌های متعدد حدود یک سال در این خانه بسته بود که در چند ماه اخیر مجددا در خانه برای بازدید عموم باز شد. قرار است این بنای ارزشمند مورد مرمت و احیا قرار بگیرد تا گردشگران بیشتری به این خانه جذب شوند.
معماری خانه پیشه وران
معماری خانه پیشه وران به سبک معماری خانه‌های اواخر دوره قاجار و اوایل دوره پهلوی بسیار نزدیک است. اگر به سقف قسمت‌های مختلف خانه پیشه وران نگاهی بیندازید، پوشش تیرپوش در سقف بوده و بام عایق کاهگل را خواهید دید. مساحت این خانه بسیار وسیع نیست؛ اما همین ویژگی سبب به وجود آمدن محیطی دنج و صمیمی در خانه شده و فضای تودرتو آن کوچکی خانه را به نسبت خانه‌های هم دوره‌اش از نظر دور می‌کنند.
این بنا دارای دو بخش است که ساخت بخش شمالی و شرقی مقابل حیاط آن در چند دهه اخیر بود؛ اما بخش غربی و جنوبی دارای قدمت است که ثبت میراث فرهنگی روی این بخش از خانه تمرکز داشت.
ورود به فضای داخلی خانه پیشه وران
بعد ورود و گذر از در چوبی خانه تاریخی پیشه وران و رسیدن به فضای ورودی خانه که دارای دهانه‌ای حدودا دو متری است، می‌توانید به کلیه قسمت‌های بنا که در دو ضلع قدیمی و نوساز قرار گرفته‌اند، دسترسی پیدا کنید. در سمت راست بعد از عبور از یک در و گذشتن از پلکانی قدیمی به بخش تاریخی‌تر خانه وارد می‌شوید.
سمت چپ هم در ورود به حیاط وجود دارد که بالای آن طاق‌نماهای آجری با حاشیه معرق‌کاری شده زیبایی به چشم می‌خورند. کلیه اتاق‌های بخش قدیمی بنا امکان دسترسی مستقیم به حیاط را دارند و به‌راحتی می‌توانید بعد از بازدید کردن از آن‌ها دوباره به حیاط دل‌انگیز این خانه سر بزنید.
این بخش از بنا شامل سه اتاق تودرتو در طبقه پایین و دو اتاق جذاب و قدیمی در طبقه بالا است. این اتاق‌ها سه دری هستند و پنجره‌های چوبی آن‌ها با پرده‌هایی قدیمی حال‌وهوای گذشته خود را حفظ کرده‌اند. کمدهای بزرگ و شومینه‌ای قدیمی از دیگر اجزا این اتاق‌ها هستند. گچ‌بری‌هایی زیبا که در قسمت‌های مختلف این اتاق‌ها وجود دارند و روی آن‌ها رنگ شده است، جلوه خاصی به بنا بخشیده‌اند؛ اما به نظر می‌رسد که این تزئینات برخلاف آجرکاری‌ها و کاشی‌کاری‌های نفیس بنا، جدیدتر شکل گرفته باشند.
معماری بنا بر اساس ورود به یک هشتی شکل می‌گیرد و ارتباط با طبقه دوم و دو بخشی که دو طرف فضای هشتی قرار گرفته‌اند را ممکن می‌کند. اتاق‌های این خانه که مکان مناسبی برای گردهمایی‌های دوستانه و کتاب‌خوانی هم هست، به صورت سه دری یا پنج دری با حیاط دلچسب خانه مرتبط هستند. همچنین اتاق‌های بخش تاریخی خانه تاریخی پیشه وران به صورت دو اتاق سه دری در طبقه اول و دوم ساخته شده‌اند. تصویر آن‌ها در حوض خانه هم پدیدار است و شما می‌توانید نهایت لذت را از جای‌جای این خانه ببرید.
تزیینات شگفت‌انگیزی زینت‌بخش گوشه و کنار این خانه هستند. از آن‌ها می‌توان به آجرکاری‌های زیبا، حاشیه‌کاری‌های معرق، کاشی‌کاری‌های خورشیدی شکل همراه با رنگ‌ها و طرح‌های جذاب و متنوع، آجرکاری‌های تزیینی آبچکانی با رنگ‌های حیرت‌انگیز فیروزه‌ای و ناودانی تزیینی اشاره کرد. در لحظه اول ورود به بنا، کتیبه ماشاالله با آجرکاری‌های خفته و راسته در بالای در ورودی چوبی خانه، شما را به خود خیره خواهد کرد.
