شهر مشهد همانند بسیاری از شهرهای قدیمی ایران، در گذر زمان دستخوش تغییرات بسیاری شده است؛ این تغییرات که گاه به بهانه بهسازی بافت تاریخی شهر به وقوع می‌پیوندند، به تخریب و نابودی تعدادی از آثار قدیمی و ارزشمند شهر منجر شدهاند. اما هنوز هم با وجود خانههای قدیمی که تک تکشان نشان از هویت و معماری منحصر به فرد مشهد دارند. به عبارتی شهر، بخشی از رنگ و بوی خود را در قالب خانه های تاریخی مشهد پنهان کرده است.
خانه رجایی مشهد
در میان خانههای تاریخی مشهد، خانه‌ای زیبا که در یکی از قدیمی‌ترین محله‌های شهر واقع شده است، خودنمایی می‌کند. این خانه که یادگاری از اواخر سلسله قاجاریه و اوایل حکومت پهلوی محسوب می‌شود، خانه رجایی نامیده می‌شود. این خانه تاریخی امروزه با تغییر کاربری از مسکونی به مهمانسرا، به محلی برای پذیرایی از زائران حرم امام رضا(ع) تبدیل شده است.
خانه تاریخی رجایی یکی دیگر از خانه های تاریخی مشهد است که در یکی از قدیمی‌ترین محله‌های اولیه شکل‌دهنده به ساختار بافت تاریخ شهر مشهد یعنی محله سرشور که منطقه‌ای اعیان‌نشین بوده واقع شده است. کاربری اولیه این خانه مسکونی بوده اما در حال حاضر کاربری آن به اقامتی تغییر یافته و محل مناسبی جهت اسکان زائران حرم امام رضا (ع) گشته است.
این خانه حیاط دل‌انگیزی دارد و با حوض دل‌چسب و سه باغچه بزرگی که در حیاط قرار گرفته‌اند، فضای زیبا و مطبوع‌تری را در خانه ایجاد کرده‌اند. تزیینات خانه آجرکاری به همراه کتیبه‌ها و نقش برجسته‌هایی ارزشمند و نفیس است و نمای اصلی بنا در دو طبقه و آجرکاری به همراه گچ است که از تناسباتی برخوردار است و همین عامل بر زیبایی‌های این خانه افزوده است.
بخش‌های فرسوده بنا تعویض شدهاند و به دلیل تغییر کاربری که در بنا ایجاد شده بخش‌هایی جهت تامین رفاه حال مسافران همانند حمام و سرویس بهداشتی به آن اضافه گردیده‌اند که مطابق با اصالت و هویت بنا نبوده‌اند اما همچنان این خانه دارای ارزش‌های قابل توجهی است و بازدید از آن خالی از لطف نخواهد بود. آدرس خانه رجایی مشهد، کوچه پرتو یا سرشور ۲۰ است.
دیگر ویژگی های معماری این بنا
البته به غیر از گچ بری، در ساخت خانه رجایی، از تزئینات بسیار هوشمندانه دیگری نیز استفاده شده است. به این ترتیب می توان گفت که هیچ قسمتی در این خانه بدون تزیین رها نشده و همه بخش ها دارای ریزه کاری های زیبایی هستند. یکی از مهمترین مصالح به کار رفته در ساخت این بنا، آجر است که از ویژگی های بارز ساختمان هایی است که در دهه اول پهلوی ساخته می شدند.
در رخ بام این خانه و اطراف پنجره ها نیز می توانید این ریزه کاری های گچی و آجری را مشاهده کنید. پنجره های چوبی بزرگ در اشکال مربع و مستطیل با حفاظ های فلزی و تزئینات گچبری، از دیگر ویژگی های خانه رجایی مشهد هستند.
همان طور که در بالا نیز به آن اشاره کردیم، در سمت راست ورودی این خانه، یک بنای جدید 30 ساله نیز وجود دارد که در دو طبقه ساخته شده است. این بنا نیز آشپزخانه، سرویس بهداشتی و چند اتاق خواب با پنجره‌های بزرگ و چوبی دارد. از طریق اتاق های این بنا می توانید به ایوانی نسبتاً بزرگی با حفاظ های فلزی دسترس داشته باشید.
معمار این بخش از ساختمان سعی کرده است که برای حفط یکپارچگی بین بنای قدیمی و بنای جدید، از آجر کاری برای تزیین نما استفاده کند. اما متاسفانه بر خلاف سایر بخش های اثر، از تزئینات چشمگیر و گچ بری های ظریف در بنای جدید خبری نیست.
همان طور که گفتیم، خانه رجایی مشهد در حال حاضر به عنوان مهمان سرا استفاده می شود. بنابراین علیرغم تعمیرات زیادی که در سال ها اخیر بر روی آن انجام شده است، انجام پروژه های مرمت و بازسازی به صورت منظم برای آن الزامی است.
