درس‌هایی از تغییر نقشه پاریس بعد از انقلاب فرانسه طی زمان کوتاه هفده سال

امروز سیاست به مثابه دانشی همه جا حاضر شناخته می‌شود اما به نظر می‌رسد توجه به رابطه سیاست و معماری و شهرسازی در جامعه ما، تا حد زیادی مورد غفلت واقع شده است و این در حالی است که معماری و شهرسازی چون می‌تواند همچون رسانه‌ای انتقال دهنده و القاء کننده شکل خاصی از تفکر باشد استفاده ابزاری از آن متصور بوده و به شکل گریزناپذیری عرصه‌ای سیاسی است، در تبیین این موضوع مداخلات در وضع کالبدی شهر پاریس بعد ازجنبش‌های سال ۱۸۴۸ فرانسه می‌تواند مثال خوبی باشد؛

بله ناپلئون سوم چون نظارت مستقیم دولت را در بخش‌های بسیاری از زندگی اقتصادی و اجتماعی مردم لازم می‌شمرد به همین دلیل، دست به اصلاحات تازه‌ای زد که گذشته از داشتن مشخصات ضدانقلابی، صفت بارز هماهنگی و به وجود آوردن نظم متقابل را نیز داشت در این دوره از اصلاحات، شهرسازی نقش مهمی را ایفا می‌کند و به‌صورت وسیله‌ای موثر در دست صاحبان قدرت در فرانسه بیش از هرجای دیگر مصداق پیدا می‌نماید بطوری که چون وی پایه قدرتش را روی وحشت ناشی از انقلاب سوسیالیستی فوریه ۱۸۴۸ گذاشته بود شخصیتش ایجاب می‌کرد که از طرفی برای کسب وجهه و محبوبیت بیشتر در پاریس دست به کارهای بزرگ و چشمگیر بزند و از طرف دیگر با تبدیل کوچه‌های قرون وسطایی پاریس به خیابان‌های وسیع و مستقیم، هم حرکت سپاه را آسان‌تر سازد و هم راه را بر انقلاب‌های احتمالی آینده ببندد بنحوی که از نگاه نخست به این اصلاحات این چنین به نظر می‌رسد که خیابان‌های متقاطعی که محلات پرجمعیت شهر را به یکدیگر متصل می‌کنند، پیش از آنکه با ملاحظات شهرسازی ساخته شده باشند، به پیروی از فرم خندق‌هایی که به‌منظور دفاع از شهر، آن هم نه در مقابل دشمن خارجی بلکه برای جلوگیری از شورش خود اهالی پاریس، ایجاد شده‌اند چرا که در تمام بحران‌های سیاسی ماضی، جنبش‌های انقلابی همیشه از محلات پاریس قدیم شروع می‌شدند و وضعیت خود کوچه‌ها موقعیت دفاعی مناسب ایجاد می‌کرد و سلاح‌های تعرضی موثری در دسترس انقلابیون قرار می‌داد البته ناپلئون سوم پیوسته سعی می‌کرد که هیچ‌گونه مفهوم سیاسی به اقدامات خود ندهد و همیشه آنها را به عنوان اقدامات فنی و اداری که از ضروریات مشخصی منتج هستند جلوه‌گر می‌داد اما تحلیل‌ها نشان می‌دهد که تمام دگرگونی‌های انجام شده در شهرسازی پاریس در زمان کوتاه هفده سال وسیله‌ای برای جلوگیری از رشد تفکری نو، نیرومند و جامعه‌گرا بوده است که با تدبیر شاهانه ناپلئون رویداده است.

نویسنده:سهراب صمدی حکاک