یکی از شعارهای اصلی و اولیه انقلاب اسلامی حمایت از مستضعفان است امام بارها تاکید فرمودند: «گمان نمیکنم عبادتی بالاتر از خدمت به محرومین وجود داشته باشد.» همچنین امام راحل(س) همواره از پابرهنه‌ها و زاغه نشینان به عنوان «ولی نعمت» یاد می کردند و خواهان خدمت گزاری بیشتر به آنها بودند. ایشان در سخنانی نغز و زیبا در این‌باره فرمودند: «به مستضعفان و مستمندان و زاغه نشینان که ولی نعمت ما هستند خدمت کنید.»
وظیفه داریم فعالیت و توجه را به نواحی محروم، خصوصاً جنوب شهر، که در رژیم گذشته توجهی به آنها نشده، معطوف کنیم.
چهار دهه از انقلاب اسلامي گذشته است، رهبر معظم انقلاب، مستقيما درباره مهار آسيب‌هاي اجتماعي از جمله حاشيه‌نشيني دستور داده‌اند و مردم هم اكنون از خطر آسيب‌ها مطلع هستند، اما چرا حاشيه‌نشيني همچنان ادامه دارد و چرخ ساماندهي حاشيه‌ها كند مي‌گردد؟
رهبر معظم انقلاب اسلامي در حوزه مديريت آسيب‌هاي اجتماعي در كشور يك طرح تقسيم‌كار ملي را به وزارت كشور پيشنهاد دادند و براي حل اين معضل پنج اولويت را مشخص كردند؛ اولويت نخست، بحث اعتياد مواد‌مخدر، دومين اولويت، حاشيه‌نشيني و ساماندهي اين مهم، سومين اولويت طلاق، چهارمين اولويت، مفاسد اخلاقي و پنجمين اولويت، احصاي مناطق بحران‌خيز در كشور بود.
آمارهای متعددی درباره حاشیه نشینی استان خراسان رضوی وجود دارد. درحدود ۹هزار و ۲۰۰ هکتار سکونتگاه غیررسمی به شکل حاشیه‌نشین دارد که جمعیتی درحدود یک میلیون و ۷۲۰هزار نفر را در خود جای داده است. این آمار درحالی‌است که در حاشیه شهر مشهد نیز یک میلیون و ۳۰۰هزار نفر در ۳هزار و ۹۰۰هکتار سکونتگاه غیررسمی و بافت ناکارآمد ساکن هستند. موضوع حاشیه شهر مشهد از دغدغه‌های مقام معظم رهبری است.
موازي‌كاري دستگاه‌ها هم در سال‌هاي گذشته، روند ساماندهي حاشيه‌ها را كند كرده و باعث شده برخي خدمات، مغفول بمانند و از قلم بيفتند و برخي ديگر، بي‌حد و مرز ارائه شوند و سرمايه‌ها هدر بروند.
خراسان رضوی ۹هزار و ۲۰۰ هکتار سکونتگاه غیررسمی به شکل حاشیه‌نشین دارد که جمعیتی درحدود یک میلیون و ۷۲۰هزار نفر را در خود جای داده است. این آمار درحالی است که در حاشیه شهر مشهد نیز یک میلیون و ۳۰۰هزار نفر در ۳هزار و ۹۰۰هکتار سکونتگاه غیررسمی و بافت ناکارآمد ساکن هستند.( با احتساب جمعیت، حاشیه شهر مشهد جزو هشت شهر ایران محسوب می شود)
آنچه در بیانیه گام دوّم انقلاب که نقشه راه ادامه انقلاب اسلامی است، وجود دارد، همه شُمولی بودن آن برای تمامی بخش‌های کشور است که قابل اجرا می‌باشد. گام دوّم انقلاب شامل هفت اصل است که از این اصول، پنج اصل آن به عنوان مدل مداخله بر پهنه حاشیه نشینی در شهر مشهد می تواند مورد استفاده قرار بگیرد.
انتظار اين است كه اكنون با تشكيل شهرداری با اختیارات ویژه وبا ساختاری متفاوت از ساختار فعلی شهرداری ها، در حاشیه شهر به بررسی دقیق و تخصصی مسائل حاشیه شهر پرداخته شود. ساختار شهرداری باید نگاه جهادی و تخصصی برگرفته از ارزش های اسلامی و به دور از بروکراسی های ادارای موجود باشد و به سمت حل شبکه مسائل حاشیه شهر حرکت نماید.
علی حجازیان_پژوهشگر معماری و شهرسازی
